روزه در اسلام

صیام عملی است که انسان از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید.^[۱]روزه از آداب مذهبی است که برای معتقدین به عنوان وسیله‌ای برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی، پالایش بدن در راستای درک امور معنوی، کفّاره تخطی از مقررات مذهبی، و عزاداری برای انسان‌های درگذشته کاربرد دارد.

زیربنای همه این کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدید آوردن شرایط جسمی- -و روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که وسیله‌ای برای ارتباط میان بنده با خدای خود ایجاد می‌کنند و در نتیجه جایگاه نیازهای معنوی را اعتلاء بخشیده و خواسته‌های مادی را کوتاه می‌نمایند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان از ارزش‌های روزه به شمار می‌آیند.

روزه

ماه رمضان از ستون‌های دین اسلام شمرده می‌شود و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است در این ماه روزه بگیرند.^[۲] این باور گسترده که روزه گرفتن مخصوصاً در ماه رمضان مناسب‌ترین راه برای پاک کردن گناهان است، باعث شده قوانین روزه هنوز به شکل محکمی رعایت شود.^[۳]

an style="font-family: tahoma,arial,helvetica,sans-serif; font-size: medium; color: #0000ff;">روزه در چندین آیه از قرآن ذکر شده است. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آیات ۱۸۳–۱۸۵ و آیه ۱۸۷ آمده است. به علاوه، آیات دیگری نیز هستند که روزه گرفتن را به عنوان کفّاره برخی گناهان (سوره نسا آیه ۹۲، سوره مائده آیات ۸۹ و ۹۵ و سوره مجادله آیه ۴) و یا جایگزین بعضی از آداب مراسم حج (سوره بقره آیه ۱۹۶) بیان می‌کنند. این آیات به همراه احادیث (به عنوان مثال بخاری و یا حرّ عاملی) شاکله قواعد فقهی روزه را تشکیل می‌دهند. کلمات «صائمون» و «صائمات» (روزه‌داران مرد و روزه‌داران زن) در قرآن در سوره احزاب آیه ۳۵ به عنوان دو گروه از انسان‌ها که در زمره گروه‌های مورد بخشش و بخشایش خداوند هستند آمده‌اند.

در سوره مریم آیه ۲۶، مریم با خود عهد سکوتی بست که قرآن از آن به روزه یاد می‌کند. به گفته برگ در دانشنامه اسلام این آیه یادآور رسم رعایت سکوت در نزد مسیحیان به هنگام روزه است.^[۴][۵][۶]آیهٔ ۱۸۳ بقره که امر به روزه می‌کند ظاهراً در رمضان سال دوم پس از هجرت فرو فرستاده‌شده است.^[۷] در پی نزول این آیات و وجوب روزه گرفتن، وجوب روزهٔ عاشورا از میان رفت.^[۸]

 

پیشینه روزه

 

یکی از سؤالاتی که در مورد روزه و پیشینهٔ آن مطرح می‌شود این است که آیا در ادیان پیش از اسلام نیز روزه بوده است؟

 

قرآن با صراحت وجود این فریضه الهی را در ادیان دیگر بیان می‌کند.^[۹] و برای پیشینیان نیز واجب بوده است و هم‌اکنون در کتب عهد عتیق و جدید مطالبی مربوط به روزه وجود دارد؛ که در اینجا چند فراز از آن‌ها بیان می‌شود:

 

۱- در تمام اوقات در میان هر طایفه و هر ملّت در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقّبه روزه معمول بوده است. (پولس، ۳:۵)

 

۲- حضرت موسی چهل روز روزه گرفت. (سفر تثنیه، ۹:۹)

 

۳- قوم یهود در موقعی که فرصت یافته می‌خواستند اظهار خضوع نمایند روزه می‌داشتند تا به وسیله آن رضای حق را تحصیل نمایند. (سفر داوران ۲۰:۲۶)

 

۴- حضرت مسیح به شاگردانش دستور داد که پس از فوت او روزه خواهند داشت. (انجیل لوقا، ۵:۳۴)

 

این بود چند جمله از کتب عهدین و برای تفصیل بیشتر به کتاب قاموس کتاب مقدّس، ص ۴۳۷–۴۳۸ مراجعه بفرمایید.^[۱۰][۱۱]

 

آثار روزه

 

در حدیثی از جعفر صادق علت تشریع روزه برابری میان فقرا و اغنیاست.^[۱۲]

 

محمد حسین طباطبایی در تفسیر المیزان دربارهٔ روزه می‌گوید: «در خصوص روزه برگشتن آثار اطاعت در انسان را در جمله «شاید با تقوا شوید» بیان کرده است و می‌گوید فایده روزه تقوا است؛ و آن خود سودی است که عاید خود شما می‌شود؛ و هر که بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسارگسیختگی خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد؛ و خود را بزرگ‌تر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد؛ و سخن کوتاه اینکه از هر چیزی که او را از خداوند مشغول می‌دارد بپرهیزد؛ و این تقوایی که قرآن به اشاره می‌کند تنها از راه روزه و خودداری از شهوات به دست می‌آید؛ و این خودداری از شهوات عبارت است از خودداری از شهوت شکم از خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی. و اگر مدتی از این سه چیز پرهیز کنند به تدریج نیروی خویشتن داری از گناهان در آنان قوت می‌یابد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شوند و آن‌وقت در برابر هر گناهی عنان اختیار از کف نمی‌دهند و در تقرب به خداوند متعال دچار سستی نمی‌گردند.»^[۱۳] روزه در اسلام یکی از فروع عبادی بشمار می‌آید.

 

منبع: ویکی پدیا

1. رساله حسینی شیرازی صفحهٔ ۳۲۲.
2. Fasting: Encyclopedia Iranica
3. Berg, “Ṣawm”, EI, 94.
4. Fasting: Encyclopedia Iranica
5. مقالهٔ دانشنامهٔ اسلام به‌اشتباه به چند آیه قبل‌وبعدتر اشاره کرده‌است: Kur’an II, 192; IV, 94; V, 91, 96; LVIII, 5.
6. Berg, “Ṣawm”, EI, 94.
7. دانشنامه جهان اسلام، «بقره»
8. Concise Encyclopedia of Islam By Cyril Glassé, p. 152
9. 1. سوره بقره، آیه 183.
10. 2. گرد آوری از کتاب: پاسخ به پرسش‌های مذهبی، آیات عظام مکارم شیرازی و جعفر سبحانی، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب (ع)، چاپ دوم، ص 434.
11. http://makarem.ir/Maaref/?lid=0&mid=243086&TypeInfo=25&CatID=22950
12. دانشنامه جهان اسلام، «برابری»
13. طباطبایی، محمد حسین. تفسیر المیزان. جلد دوم.