چکیده

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های شرایع آسمانی، عبادت و نحوه صحیح آن برای نیایش و راز و نیاز با معبود است. دین اسلام نیز از این قاعده مستثنا نیست و بسیاری از آموزه‌های قرآنی و روایی ما، بر این مهم تأکید دارند. انسان عابد با عبادت راه کمال را می‌پیماید و به هدف اصلی آفرینش نزدیک می‌شود؛ اما این درخت عبادت زمانی ثمر می‌دهد که دچار آفت نگردد و به‌عبارت‌دیگر آسیب یا آسیب‌هایی اصل آن و نتیجه آن را خدشه‌دار نکنند. این موضوع اهمیت تحقیق حاصل را نشان می‌دهد.

در این رساله پیش از هر چیز به بیان کلیات طرح تحقیق پرداخته شده است؛ یعنی چرایی انتخاب موضوع، پیشینه پژوهش، روش و موانع راه پژوهش و همچنین مفهوم شناسی. در بخش مفهوم شناسی لازم بوده است که معنای عبادت و نیز معنای آسیب، حبط اعمال، فضایل و رذایل اخلاقی و … پرداخته شود.

در این فصل همچنین کلیات آسیب‌هایی که پیش روی عبادات وجود دارد به بحث گذاشته شده است. موضوع بعد پیامدهای رذایل اخلاقی است، ضمن بیان رذایلی چون ریا، حسد، تکبر، سمعه، حرص، غیبت و … به پیامدها و آثار منفی این بیماری‌های اخلاقی می‌پردازد. آثاری که هم می‌توانند جنبه دنیوی و هم جنبه اخروی داشته باشند. در این فصل بیماری، شناسایی می‌شود.

فصل سوم پاسخ و درمان بیماری است. در این فصل راهکارهای رهایی و درمان رذایل اخلاقی بیان می‌شود. راهکارهای پیشنهادی، دو جنبه درونی عبادت و بیرونی آن را مدنظر دارند. نتیجه اینکه عبادات در معرض دو دسته آسیب هستند، یکی آسیب‌های درونی و دیگری آسیب‌های بیرونی. آسیب‌های درونی عبادت نیز به‌نوبه خود، متأثر از دو عامل‌اند: یکی ضعف علمی عابد و دیگری ضعف اخلاقی او.

منظور از ضعف علمی آشنا نبودن با فلسفه عبادات است و منظور از ضعف اخلاقی ریا، حسد، حق‌الناس، بدگمانی، گناه و … می‌باشند. آسیب‌های درونی عبادت به دو گروه عوامل تکوینی و عوامل غیرتکوینی قابل‌تقسیم‌اند. به نظر می‌رسد برای اینکه این عبادت به بار نشیند و مقصود حاصل شود، پیش از هر چیز باید آداب و شرایط آن را شناخت و در مرحله عمل رعایت کرد. این تحقیق به روش کتابخانه‌ای انجام پذیرفته و سابقه‌ای مستقل به این شکل ندارد. آسیب‌شناسی از نوآوری‌های این تحقیق است.

استاد راهنما:حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامحسین رجبی

نگارنده:سکینه برزگری

تاریخ دفاع:1395/03/29